Van lokale braderieën tot landelijke sportwedstrijden: elk evenement is verplicht om voor eerste hulp bij ongelukken (EHBO) te zorgen. Minimaal twee hulpverleners moeten aanwezig zijn. Wat ze precies doen? “Op momenten dat je je onwel voelt, kun je terecht op een EHBO-post”, vertelt Naomi Nolte. “Daar doen vrijwilligers de basishandelingen: water geven, een pleister plakken of iemand reanimeren.” Afhankelijk van de grootte van een evenement is er medische dienst aanwezig.

Lokale EHBO-verenigingen opgeheven

Het aantal evenementen en festivals stijgt al jaren. De groep vrijwillige hulpverleners groeit niet overal mee, merkt koepelorganisatie EHBO Nederland. In vijftien jaar tijd is het ledenaantal meer dan gehalveerd. Van 11.000 vrijwilligers in 2004 daalde het ledenbestand naar vijfduizend leden in 2019. Meerdere lokale EHBO-verenigingen werden al opgeheven. Zo stopte de vereniging in Meppel er begin juni 2019 mee en ook verenigingen in kleine Brabantse gemeentes gooiden de handdoek in de ring.

Soepeler werven in studentensteden

Van een daling van het aantal Rode Kruis-vrijwilligers is geen sprake, volgens Naomi Nolte. “Landelijk zien wij geen trend. Maar voor andere, regionale EHBO-verenigingen kan ik niet spreken. Wat we wel merken bij het Rode Kruis, is dat het op de ene plek gemakkelijker is aan vrijwilligers te komen dan op de andere.”

Specifieke plekken kan Nolte niet aanwijzen, maar in studentensteden gaat het werven van leden soepeler. Een verklaring daarvoor zou kunnen zijn dat in steden als Utrecht, Nijmegen en Maastricht meer studenten Geneeskunde wonen, die het vrijwilligerswerk zien als een goede voorbereiding op hun carrière. “Buiten de grote steden is het soms lastiger vrijwilligers te vinden. Aan de andere kant zie je in kleine dorpjes juist weer hechte groepen die elkaar motiveren om te helpen bij een lokaal evenement”, aldus Nolte.

Verklaringen voor plaatselijke tekorten

Wat is de belangrijkste verklaring van de plaatselijke tekorten aan EHBO-vrijwilligers? “De stijgende vraag”, antwoordt Nolte direct. “Er komen steeds meer festivals en events bij, waar evenementenhulpverleners hard nodig zijn.” Ook de vergrijzing is een reden, al wil Nolte daar niet te veel de nadruk op leggen. “De jongere generatie vindt vrijwilligerswerk minder vanzelfsprekend. Ouderen staken jaar in jaar uit een handje uit, maar stoppen daar op een gegeven moment mee. Dat wordt niet genoeg opgevangen door de jongeren. Ook zijn vrouwen, die van oudsher vaak vrijwilligers waren, meer gaan werken.”

Verder ziet Nolte dat mensen het druk hebben. In het weekend zijn ze graag vrij en feestdagen willen ze met familie doorbrengen. Daarom doen ze liever op flexibele en vrije basis vrijwilligerswerk dan op vaste momenten. “Mensen willen niet vastzitten aan het idee dat ze zes keer per jaar bij een evenement aanwezig moeten zijn. Wie weet moeten ze dan wel overwerken of willen ze op vakantie.”

Minder intensieve vorm vrijwilligerswerk

Een aantal jaar geleden riep het Rode Kruis het burgerhulpnetwerk Ready2Help in het leven. In het geval van een echte noodsituatie – een risico op overstroming bijvoorbeeld – worden de aangesloten vrijwilligers ingeschakeld. Ze kunnen op het moment zelf besluiten of ze komen helpen. “Zo’n situatie komt niet zo vaak voor en vraagt minder van je, dus daar willen mensen sneller aan bijdragen”, stelt Nolte. 

Daarnaast houdt vrijwilligerswerk op evenementen meer in dan het plakken van pleisters alleen. “Je moet een speciale EHBO-cursus doen en een dag meelopen met iemand die het al vaker heeft gedaan.” De Veldnorm Evenementenzorg is sinds dit jaar van kracht en schrijft bepaalde richtlijnen voor waar evenementenhulpverleners aan moeten voldoen. Dat gaat vooral over gedragsnormen, maar ook om extra competenties, zoals ‘alcohol- en drugs-specialisaties’.

Druk op huidige EHBO’ers verlichten

Hoewel het Rode Kruis landelijk geen trend ziet in de daling van het aantal EHBO-vrijwilligers, zou de organisatie graag meer mensen aan zich binden. “Om de druk op de vrijwilligers die zich al zo vaak inzetten te verlichten”, benadrukt Nolte. “Op het moment dat er een last minute-verzoek binnenkomt, zou het fijn zijn als we meer capaciteit hebben.”

Hoe wordt bepaald of er genoeg vrijwilligers ingezet kunnen worden? In de vergunning van een gemeente staat hoeveel evenementenhulpverleners nodig zijn op een bepaald evenement. Dat gebeurt op basis van het advies van de Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio. Nolte: “Zelf maken we ook nog een risicoanalyse, die onder andere gebaseerd is op het aantal bezoekers, de duur van het evenement en de weersomstandigheden. Zo nodig gaan we met een organisator in gesprek als we denken dat er extra capaciteit nodig is.”

Werven van nieuwe EHBO-vrijwilligers

Het werven van nieuwe aanwas gebeurt op verschillende manieren. De belangrijkste doelgroep: jongeren. “Een derde van de vrijwilligers komt binnen via andere vrijwilligers”, licht Nolte toe. “We zorgen dus dat de huidige lichting tevreden is, dat deze vrijwilligers weten wat van ze verwacht wordt en enthousiast blijven. Zij zijn onze beste reclame.” Ook op sociale media wordt actief geworven. “We laten bijvoorbeeld een dag in het leven van een vrijwilliger zien of een kijkje achter de schermen bij het festival Zwarte Cross op Instagram.”

Zijn er nog andere plekken om vrijwilligers vandaan te halen in het geval van een tekort? “Laatst vond het festival Rock Werchter plaats in België”, noemt Nolte. “Toen hielpen mensen van het Nederlandse Rode Kruis hun Belgische collega’s. Maar buitenlandse hulp is niet altijd in te zetten.” Ook lokale EHBO-verenigingen zouden om hulp gevraagd kunnen worden, volgens Nolte.

En betaalde zorgmedewerkers? “Daar kun je aan denken”, zegt de woordvoerder van het Rode Kruis. “Maar veel van de evenementenhulpverleners werken al in de zorg. Ze zijn bijvoorbeeld arts of verpleegkundige en draaien af en toe een dienst bij ons. En vergeet niet, het personeelstekort in de zorg is al enorm. Je moet je afvragen of je hen met nog meer werk kunt opzadelen.” Daarbij kost het inzetten van betaalde zorgmedewerkers een hoop geld.

Toekomstige evenementen

Kunnen bepaalde evenementen straks niet meer plaatsvinden omdat er onvoldoende zorg geboden kan worden? “Natuurlijk wel”, zegt de woordvoerder van de hulporganisatie beslist. Het Rode Kruis heeft zelden ‘nee’ hoeven verkopen als er een aanvraag voor vrijwilligers binnenkwam. Nolte voegt toe: “Maar we blijven het in de gaten houden, om te voorkomen dat het voortbestaan van evenementen of festivals gevaar loopt.”

De voordelen van EHBO-vrijwilligerswerk

Denk je erover om eens mee te helpen bij een evenement of festival? Nolte kan het enorm aanbevelen. “Niet alleen is het handig om de benodigde EHBO-kennis te hebben, ook zet je je in voor de veiligheid en gezondheid van anderen. Je helpt mensen op het moment dat er even iets misgaat. Op die manier zorg je er ook nog eens voor dat die coole evenementen, waar je zelf misschien ook heen wilt, door kunnen gaan. Een mooi doel om aan bij te dragen.”

Wil je vrijwilliger worden van het Rode Kruis? Hier kun je je aanmelden en meer informatie vinden. Kijk op de website van je gemeente voor vrijwilligerswerk bij een lokale EHBO-vereniging.

Door: Redactie Nationale Zorggids / Bente Schreurs