Het draaien van zondagsdiensten betekent dat operatiekamers, röntgenafdelingen en verblijfkamers zullen sluiten. Volgens werknemersfederatie FBZ, die 26 beroepsverenigingen in de zorg vertegenwoordigt, wordt gekozen voor zondagsdiensten omdat het een vergaande actievorm is, zonder de patiënt al te zwaar te treffen. In ziekenhuizen elders worden ludieke- en stiptheidsacties voorbereid. 

Bonden eisen loonstijging van 5 procent

In maart liep de huidige cao van ziekenhuispersoneel af. Sindsdien is het de werknemersbonden en de ziekenhuizen niet gelukt om overeenstemming te bereiken over nieuwe arbeidsafspraken. Vakbonden FNV, CNV, FBZ en NU’91 pleiten onder andere voor een salarisverhoging van 5 procent dit jaar en volgend jaar, het verhogen van de reiskosten- en stagevergoeding en het beperken van overwerk. De vier werknemersorganisaties stelden de ziekenhuizen op woensdag 19 juni een ultimatum om akkoord te gaan met deze eisen.

De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen komt deels aan de eisen van de vakbonden tegemoet. In hun eindbod van 3 juni staat een salarisverhoging vanaf november van 3,25 procent. Volgend jaar juli komt daar 2 procent en het jaar daarop nog eens 2,5 procent bij. Gemiddeld is dat een loonstijging van ruim 2,5 procent. Omdat de salarisstijging pas ingaat in november krijgen medewerkers dit jaar een eenmalige uitkering van 500 euro. Ook beloven zij onder andere minder werkdruk voor artsen in opleiding en langere rusttijd na nachtdiensten.

Ziekenhuizen: ‘Loonstijging financieel onhaalbaar’

Volgens de NVZ is een loonsverhoging van 5 procent financieel onhaalbaar. “Integraal ingaan op uw voorstellen zal leiden tot fundamenteel negatieve financiële consequenties en zal de continuïteit van veel organisaties in de branche onder onacceptabele druk zetten’’, staat in de brief die de NVZ vorige week stuurde naar de werknemersorganisaties. De ziekenhuizen zijn op hun beurt teleurgesteld in de bonden omdat ze vinden dat voorbij wordt gegaan aan goede afspraken die gemaakt zijn over bijvoorbeeld overwerk en onregelmatige diensten.

De FNV en de drie andere bonden vinden het aanbod van de ziekenhuizen veel te mager. “In de zorg en welzijn zijn grote tekorten aan personeel’’, verklaart Annika Heerekop van FNV. “Een stijging van 5 procent is een reële verhoging om het werk aantrekkelijk te houden en te voorkomen dat mensen vertrekken uit de zorg.’’ Een campagne vanuit het Rijk om mensen te werven voor de zorg is niet voldoende, vindt Heerekop. “Er is ook een goede cao nodig zodat mensen ervoor kiezen in de zorg te werken of te blijven.’’

Na de zomer in meer ziekenhuizen zondagsdiensten

Nu het ultimatum is verstreken, ontstaan in steeds meer ziekenhuizen actiecomités van werknemers die acties in hun eigen ziekenhuis voorbereiden en bedenken om de druk op NVZ op te schroeven. Zo wordt gesproken over stiptheidsacties waarbij overwerk wordt geweigerd en pauzes nadrukkelijk worden genoten. En ludieke acties zoals het ophangen van spandoeken, het dragen van stickers, sit-ins en speeddates. “Deze zomer worden nog vooral ludieke acties gehouden’’, zegt woordvoerder Corrie Kooijman van FBZ (12.000 leden in ziekenhuizen). “Daarna verwachten wij dat de actiebereidheid wordt opgevoerd en dat meer ziekenhuizen een zondagsdienst zullen draaien.’’ 

De  cao-afspraken gelden voor artsen, verpleegkundigen, schoonmakers en ondersteunend personeel van ziekenhuizen. In totaal gaat het om 200.000 medewerkers, verspreid over 83 ziekenhuizen en 30 revalidatiecentra. Ongeveer een kwart daarvan is lid van een van de vakbonden. De afspraken gelden overigens niet voor medewerkers van academische ziekenhuizen, zij vallen onder een andere cao.

‘Werken in de zorg op mijn leeftijd steeds zwaarder’

Anesthesie-verpleegkundige en FNV-lid Herman Langen (56) is voorzitter van het actiecomité van het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen. Op woensdag 3 juli wordt hier een zondagsdienst gedraaid om het pleidooi voor een betere cao kracht bij te zetten. “Voor de operatiekamer draai ik bereikbaarheidsdiensten’’, legt hij zijn actiebereidheid uit. “Dat is druk. In het weekend en bij nacht en ontij word ik opgeroepen. Op mijn leeftijd wordt dat steeds zwaarder.’’ Door het tekort aan personeel in de zorg wordt er volgens Langen bovendien steeds vaker een beroep op hem gedaan om diensten op te vullen.

Langen is diep teleurgesteld over met name het loonbod van de ziekenhuizen. “Dat moet beter. Waarom worden wij afgescheept met een stijging van gemiddeld 2,5 procent?’’ De verpleegkundige verwijst naar de speech van minister-president Mark Rutte onlangs om de lonen van werknemers te verhogen. “Dan moet dat zeker ook in de ziekenhuizen gebeuren’’, vindt hij. “Werken in de zorg heeft al zo’n lastig imago, nu krijgen wij een bod dat lager is dan de inflatie. Daar worden medewerkers boos van.’’ De verpleegkundige waarschuwt dat collega’s de zorg zullen verlaten als de arbeidsvoorwaarden niet verbeteren. “Elders kunnen zij beter krijgen. En als zij vertrekken wordt het tekort in de zorg nog nijpender.’’

Niet iedereen bereid tot actie

De cao-onderhandelingen leven volop bij Langen en zijn collega’s. “Iedereen heeft het erover en iedereen vindt er iets van’’, zegt hij. “Als voorzitter van het actiecomité wordt ik regelmatig aangeklampt met vragen en opmerkingen.’’ De actiebereidheid onder vooral verpleegkundigen, schoonmakers en ondersteunend personeel in het ziekenhuis is groot, stelt de verpleegkundige. “Al zijn er ook collega’s die het niet nodig vinden om actie te voeren.’’

‘Geen aantrekkelijke werkgever’

De Landelijke vereniging van Artsen in Dienstverband (LAD) ondersteunt de acties in juli. Anders dan de FNV ligt de nadruk voor de artsen niet op de looneis - zij hebben vaak al een goed salaris - maar op het belang van een gezonde en veilige werkplek. “Wij krijgen van artsen vaak te horen dat ‘permanent beschikbaar zijn’ de norm is in ziekenhuizen’’, zegt woordvoerder Corrie Kooijman. “Soms is de werkdruk zelfs zo hoog dat er geen pauzes genomen kunnen worden of dat collega’s met een vrije dag worden opgeroepen. Dat kan niet goed zijn. Zo ben je geen aantrekkelijke werkgever.’’

FBZ (Federatie van Beroepsorganisaties van medici en paramedici), waar LAD onder valt, wil daarom dat de werkdruk voor de artsen omlaag gaat. Bijvoorbeeld door het verminderen van de administratieve lasten. Ook moet de hersteltijd na nachtdiensten langer worden. Daarnaast komt de werknemersvereniging op voor artsen in opleiding, de zogenoemde aio’s. “Wij krijgen veel signalen van burn-outklachten bij hen’’, zegt Kooijman. Daarom pleit LAD voor coaching van jonge specialisten om dat te voorkomen.

Ultieme poging

Werkgeversorganisatie NVZ roept de bonden op om af te zien van acties en stelt de vier vakbonden financieel verantwoordelijk voor de eventuele gevolgen. “Zodra acties naar onze mening buitenproportionele gevolgen dreigen te krijgen zullen wij niet aarzelen rechtsmaatregelen te nemen’’, staat in de brief die de ziekenhuizen vorige week naar de bonden stuurden. De NVZ verzoekt de bonden daarnaast om gezamenlijk een ‘ultieme poging’ te ondernemen om alsnog overeenstemming te bereiken en zo ‘onnodige acties’ te voorkomen. “Dergelijke collectieve acties kunnen alleen maar leiden tot negatieve consequenties voor de verhoudingen binnen de instellingen en zullen de kwaliteit van de patiëntenzorg onder druk zetten’’, valt te lezen in de brief.  

© Nationale Zorggids / Marjolein Kooyman